“We mogen trots zijn op onze kunstwerken”

Onze kust en het strand zijn inspirerende plekken. De zee, de duinen en het strand plaatsen veel dingen in een ander perspectief. De weidsheid, de geur van jodium, een brute zon, het strelende zand. Door de jaren heen zorgden verschillende initiatieven dat die bijzondere ruimte rijk is aan 27 unieke kunstwerken. Maar waarom eigenlijk? Directeur vrije tijd en communicatie Stijn Van Loock is naast kunstliefhebber ook pleitbezorger van toegankelijke kunstwerken in de open ruimte. “Kunst beroert altijd, maar we mogen trots zijn op deze collectie.”

Wanneer is een kunstwerk geschikt om in de open ruimte te plaatsen?

“Openbare kunst heeft een grote impact heeft op de omgeving. Je mag er dus niet lichtzinnig overgaan. Doorheen de jaren hebben de medewerkers van de cultuurdienst en partners zorgvuldig nagedacht over locatie, rol en contact met de omliggende ruimte. Altijd in samenspraak met de kunstenaar. Wanneer beide visies ‘aligneren’, is dat een teken dat het werk past in de bedoelde omgeving. Daar moet je op vertrouwen.”

Je moet toch met veel factoren rekening houden?

“Absoluut. Het weer is soms niet alleen vijandig tegenover mens en dier. Zelfs robuuste en stoere installaties verweren op den duur of worden ‘gepolijst’ door een strakke wind en het opstuivende zand. Vaak geven kunstenaars hun kunstwerken over aan de elementen en krijgen ze ‘persoonlijkheid’, een patina… Zeker met brons is dat geen probleem. Andere creaties moeten dan weer af en toe een nieuwe lak- en beschermingslaag krijgen. Kunstenaars onderschatten vaak hoe agressief het klimaat aan zee kan zijn. Het is dan aan ons om hen daar op te wijzen zodat we de onderhouds- en restauratiekosten kunnen beperken. Uiteraard zijn er nog tal van andere praktische elementen die meespelen… Veel van onze kunstwerken blijken bv. heel aantrekkelijk om aan te raken of zelfs op te klimmen. Aan de Caterpillar van Wim Delvoye hangen dan weer al tal van ‘liefdeshangslotjes’… Dat is natuurlijk niet de bedoeling, maar het betekent wel dat de werken best tegen een stootje kunnen. Gelukkig hebben we nog geen flagrant vandalisme meegemaakt.

Denk je dat mensen speciaal naar Middelkerke komen voor die werken?

De kunstliefhebbers zeker, maar dat zijn uiteraard niet de grote drommen. Onze kunstwerken zorgen vooral voor een extraatje als je hier al bent: een verrassing, een momentje van verwondering... Je kan ze natuurlijk perfect in een route steken, en dan doen we ook, maar de grootste impact krijg je volgens mij als je ze toevallig tegenkomt”. Dat is ook de bedoeling. De werken zijn er niet voor de happy few maar voor iedereen die er passeert. Je hoeft geen kenner te zijn om ze te appreciëren.

Waarom kiest Middelkerke al jaren voor die bewuste opbouw van een kunstcollectie?

Het is iets van de laatste 30 jaar heb ik de indruk… We zijn geen gemeente van grote historische monumenten. We hebben geen ruiterstandbeelden, geen illustere inwoners op sokkels. Onze kunstwerken nemen die rol wat over en vullen op dat vlak wellicht een hiaat. Er is een duidelijke nood aan een open ruimte die niet alleen functioneel is, maar die ook plaats biedt aan zaken die we mooi vinden, die ons even doen stilstaan, die herinneringen creëren… Een mens aardt niet in een steriele omgeving. Wat geldt voor je woonkamer, geld ook voor de publieke ruimte, de grote ‘living’ die we met zijn allen delen. Die aantrekkelijke publieke ruimte is trouwens niet alleen van belang voor onze eigen inwoners, maar zeker ook voor onze tweedeverblijvers en toeristen. Zij komen graag terug en kunst draagt daar zeker een steentje toe bij… Het is bijzonder dat de keuze van de beleidsmakers om in te zetten op kunst al decennia overeind blijft, over de grenzen van legislaturen heen. Uiteraard mogen we in dit alles de impact niet onderschatten van een aantal grote evenementen…

Leg eens uit?

‘Kunstgrepen’ bijvoorbeeld. Dat project van onze eigen cultuurdienst was op meerdere vlakken visionair. Tussen 1996 en 2002 was de dijk tussen de Louis Logierlaan en de Rotonde in de zomer een tijdelijke ‘artistieke boulevard’. Bezielers Joris Vaneessen en Veerle Ramoudt selecteerden samen met de ‘artistieke stuurgroep’ werken die interactie creëerden en kunst, cultuur en natuur versmolten. Ik herinner me nog de fantastische Droomtorens en Zintuigen van Raphaël Opstaele of de subtiele werken vol humor van Liliane Vertessen. Van deze laatste kunstenaar kochten we bijvoorbeeld het werk ‘Tegen de wind in’… De edities van ‘Kunstgrepen’ waren telkens logistieke en organisatorische huzarenstukjes.

Wacht eens even… dat klinkt zoals…

“Beaufort! (lacht) Jazeker. Ik zeg zeker niet dat de mensen van het PMMK destijds ons concept kopieerden, maar de bedoeling was in den beginne sterk gelijkend. Kunst bij mensen brengen. Beaufort is trouwens een sterke motor geweest voor de uitbreiding van onze kunstcollectie. We doen er ook bewust, graag en consequent aan mee. Beaufort geeft deelnemende gemeenten altijd de kans om een kunstwerk aan te kopen. De belangrijkste werken op ons grondgebied hebben we dus te danken aan Beaufort. Denk o.a. maar aan Olnetop, Caterpillar + Flat Bed Trailer, The Navigator en I can hear it.”

Daar zeg je zoiets. Die kunstwerken zijn zo fotogeniek. 

“Ja bijzonder ‘instagrammable’! Na het weekend zit onze mailbox propvol foto’s van zonsondergangen, een wilde zee, duinenzichten tijdens de ‘golden hour’, lopende honden op het strand en opnieuw zonsondergangen, maar heel vaak met die kunstwerken in een prominente rol. Ze zijn dus ook bijzonder belangrijk voor de beeldvorming van Middelkerke. Op sociale media zijn de hashtags ‘kust’, beach’ of ‘vitamin sea’ alomtegenwoordig en daar zie je onze kunstwerken ook heel vaak opduiken. Ze zijn ook toegankelijk en op een zin heel kindvriendelijk.”

Is er veel commentaar op de kunstwerken?

“Ja. En dat hoort ook zo te zijn. Het zijn geen goedkope investeringen en het is tenslotte belastinggeld. En dan hebben we het nog niet over de discussie of iets mooi of lelijk is! Wat de één maar een prul vindt, zal de ander omschrijven als geniaal. Kunst zet aan tot discussie. Maar is dat niet een beetje de bedoeling van kunst? Een gesprek en een mening opwekken? Niet vergeten dat er achter ieder kunstwerk vaak een mooi verhaal zit. De ‘Caterpillar’ van Wim Delvoye, aangekocht door de Vlaamse overheid, is een ode aan iedereen die mee instaat voor de verdediging van onze kust. Of is het eerder een aanklacht tegen de bouwwoede aan zee? ‘The Navigator’ brengt hulde aan Paul Otlet als grootvader van het internet maar klaagt misschien ook onze afhankelijkheid van dat digitale netwerk aan. Wie zal het zeggen? There’s always more than meets the eye!”. Kunst die geen mening uitlokt, is decoratie…

Ondertussen zijn er ook al kunstwerken te zien in Silt. Waarom?

“Om de publieke rol van Silt te versterken. Het hotel, het casino en de zaal zijn niet zomaar toegankelijk. Daarom kozen we bewust om de mooie inkomhal wel een publieke rol te geven. De enige manier om die prachtige architectuur te verrijken is met kunst. Daar staan nu kunstwerken van Koen Vanmechelen, Wim Delvoye, Stanislas Lahaut en Stefaan Decroock.”

Hoe is die keuze tot stand gekomen?

“Die werken staan niet zomaar in de eerste de beste catalogus. Die moet je eigenlijk op maat gaan zoeken en daarvoor kregen we de gewaardeerde hulp van curator Jan Leysen. Dankzij zijn netwerk en kennis suggereerde hij een aantal kunstenaars die volgens hem zouden passen in Silt. Uiteindelijk kwamen we gezamenlijk tot deze selectie. We zijn hem bijzonder dankbaar, want tenslotte stellen we die kunst tentoon voor iedereen die wil komen kijken. Dergelijke keuzes maak je best in overleg. De samenwerking met Wim Delvoye kwam tot stand door de burgemeester.”

Heb je een favoriete werk in Silt?

Zonder twijfel ‘Epitonium’ van Devoye, maar bijzonder mooi is zeker ook ‘Portrait III 2025’ van Stefaan Decroock. Hij werkt met massief hout dat hij vindt op ‘verlaten’ plekken. Voor dit werk gebruikte hij hout van Bo De Smet uit Schore. Zij woont met haar familie in een gerenoveerde oude maalderij. Zij had er nog oude luiken liggen. Die verwerkte Stefaan in het gezicht van het kunstwerk. Het kunstwerk is dus sterk verweven met mensen uit Middelkerke.” 

Naast de kunstwerken in de open ruimte organiseren we ook relatief veel tentoonstellingen. Wat is daar het idee achter?

“Opnieuw, kunst toegankelijk maken. Door die laagdrempelige en aantrekkelijke expo’s op bijzondere locaties te houden kan ‘jan en alleman’ tijdens een fiets- of wandeltocht genieten van bijzondere kunst. Denk maar aan de tentoonstellingen van William Sweetlove in de voormalige kerk van Leffinge of de samenwerking met Nick Ervinck in Sint-Pieters-Kapelle. Daar koppelen we heel bewust hedendaagse kunst aan bouwkundig erfgoed, zijnde voormalige kerken die anders leeg zouden staan. Daarnaast is ook Villa Les Zèphyrs in Westende al jaren een locatie voor kleinschalige tentoonstellingen van hedendaagse kunstenaars.”

Villa Les Zéphyrs is toch al een kunstwerk op zich?

“Ja inderdaad. De Villa is ons juwelendoosje, onze bonbonnière... We merken dat artiesten en curatoren bijzonder geïnspireerd raken door deze oude vakantiewoning. Sommigen maken er specifiek nieuwe werken voor. Vaak is er in de tentoonstellingen daar een ondertoon die verwijst naar het vakantiegevoel in de ruime zin van het woord. We trachten die cyclus een gans jaar door te trekken.”

Nog een slotbedenking?

“Ik herhaal. We mogen best trots zijn op onze collectie en aanpak. Er zitten echt internationale toppers tussen… We zijn een toeristische gemeente met heel wat troeven en evenementen, maar wat mij betreft zijn onze kunstwerken in open ruimte en onze expo’s één van de belangrijkste ‘juweeltjes’ van ons vrijetijdbeleid.”